Thưa bà con nông dân, thưa quý khán giả. Theo hướng thâm canh và tăng năng suất càng ngày chúng ta càng lạm dụng phân hóa học, tức là những loại phân vô cơ để bón cho cây trồng. Điều này dễ dẫn đến một thực trạng là khi đến một ngưỡng nào đó thì năng suất không thể tăng mà có khuynh hướng giảm đi rõ rệt khi mà các loại dinh dưỡng trong đất để nuôi cây trồng càng bị cạn kiệt và điều này thì rất nhiều bà con nông dân của chúng ta đã từng biết đến đó là tình trạng chai đất, và nếu như chúng ta biết chú ý kết hợp phân hữu cơ trong canh tác thì tình trạng này sẽ được cải thiện. Mục tư vấn nhà nông ngày hôm nay chúng ta sẽ dành chọn thời gian để bàn về nội dung vai trò hữu cơ trong năng suất và chất lượng cây trồng. Thưa bà con, thưa quý khán giả. Hữu cơ là gì? Và nó có khác gì so với chất vô cơ? Đây là những khái niệm cơ bản đầu tiên mà chúng tôi muốn bà con và quý khán giả nắm rõ hơn qua phần trình bày của PGS.TS Mai Thành Phụng (Nguyên chuyên gia của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia) Kính thưa bà con nông dân và quý khán giả. Hợp chất hữu cơ đó thì được biết đến từ thế kỷ thứ 19 và các nhà khoa học định nghĩa là những hợp chất nó được tổng hợp qua quá trình sinh học. Thí dụ như: của thực vật, của động vật và bởi một cái tên mà các nhà khoa học hồi xưa người ta gọi là "lực sống". Và cái cấu trúc cơ bản của nó, những hợp chất hữu cơ là nó phải chưa nguyên tố hóa học là cạc-bon và thứ hai nó có ốc-xi (ôxy?). Và một số hợp chất hữu cơ thì nó có cả hyđro và có cả nitơ. Như vậy là, 4 cái chất quan trọng nhất là C, H, O, N là cấu trúc thành những hợp chất hữu cơ. Và để phân biệt cái từ vô cơ, vô cơ hay còn gọi là những loại phân hóa học, hay là những loại phân nhân tạo là do con người, các nhà máy có thể chế tạo ra những hợp chất vô cơ. Những hợp chất vô cơ nó khác cơ bản hợp chất hữu cơ, nó không có nguyên tố cạc-bon ở bên trong và nó hình thành là có thể không có qua cái sự sống, qua cái lực sống. Và chính cái điều khác biệt đó là người ta phân biệt ra, hiện nay là hữu cơ liên quan đến sự sống, liên quan tới quá trình sinh học; và cái vô cơ là liên quan tới quá trình hóa học, liên quan tới quá trình nhân tạo. Và cái từ hữu cơ trong sản xuất nông nghiệp thì người ta thường nhắc đến, thí dụ sản xuất hữu cơ hay là rau hữu cơ, gạo hữu cơ thì thường nhắc đến một quá trình sản xuất là ứng dụng những sản phẩm tự nhiên và không sử dụng những sản phẩm qua công nghệ chế tạo hóa học. Thí dụ như: không có phân hóa học, không có thuốc hóa học mà chỉ sử dụng những vật chất hữu cơ tự nhiên để canh tác, để cho nó giảm những cái vấn đề độc hại trong môi trường và trong sản phẩm. ... Thưa bà con, thưa quý khán giả sử dụng kết hợp phân hữu cơ với phân hóa học trong canh tác lúa là một tiến bộ theo ghi nhận của chúng tôi là đã có khá nhiều bà con nông dân ở tỉnh Sóc Trăng đã thực hiện. Thưa kỹ sư Võ Quốc Trung (trưởng phòng kỹ thuật trung tâm Khuyến nông tỉnh Sóc Trăng) theo kỹ sư thì từ thực tế như thế nào mà bà con nông dân của chúng ta đã chuyển biến và không chỉ đơn thuần là dựa vào phân hóa học để canh tác lúa? ... Như vậy thì vai trò của hữu cơ trong năng suất và chất lượng cây trồng như thế nào? Mời PGS có thể phân tích kỹ càng hơn cho bà con nông dân Vai trò chất hữu cơ trong đất thì được các nhà khoa học hình dung là theo 3 cái đặc điểm là làm tốt cho đất về mặt lý học, về mặt sinh học, về mặt hóa học. Việc đầu tiên các nhà khoa học gọi hữu cơ là máu của đất. Đó là, nơi để mà cung cấp những chất dinh dưỡng để mà cho cây trồng nó hấp thu mặc dù lượng NPK hay trung vi lương nó không phải có nhiều nhưng nó có rất là đầy đủ. Có rất nhiều cái vi lượng nó phải cung cấp từ nguồn trong đất và trong hữu cơ. Hữu cơ là cái thức ăn của vi sinh vật. Mà vi sinh vật như chúng tôi nói rất quan trọng nếu không có cái nơi để cung cấp thức ăn, để nuôi vi sinh vật thì vi sinh vật sẽ không phát triển được. Bà con biết là hiện nay tất cả các loại phân hữu cơ, hay chất hữu cơ trong đất thì nó có từ nhiều nguồn và như vậy thì tùy theo cái nguồn nguyên liệu hữu cơ thì các nhà khoa học đã phân tích là nó chữa rất là phong phú tất cả các chất từ đa lượng là NPK, rồi trung lượng Canxi, Magiê, lưu huỳnh, silic và rất nhiều các vi lượng đồng, kẽm, sắt, mangan, molypden, bo... Và tất cả những hàm lượng dinh dưỡng này nó nằm trong cái dạng phức hợp hữu cơ và cây trồng sẽ hấp thu cái dinh dưỡng này một cách tương đối thuận lợi và tùy theo nhu cầu của từng loại cây, cây nó sẽ hấp thu các hàm lượng này và chính vì cái hàm lượng dinh dưỡng này nó tạo nên một cái sự cân đối để cho cây trồng hấp thu dinh dưỡng với nguồn cung cấp từ chất hữu cơ, phân hữu cơ. Các yếu tố cải thiện chất lượng nông sản, các nhà khoa học đánh giá, việc thứ nhất là cân đối. Cân đối giữa các chất trung lượng, vi lượng.... Riêng cái chất trung vi lượng các nhà khoa học đề cao vai trò thứ nhất của canxi. - Cái canxi là thành vách của tế bào, canxi là màu sắc của vỏ quả củ. canxi tác động trong hệ thống hình thành các chất men để điều hòa các sinh tổng hợp trong quá trình phát triển của các loại cây trồng và nó giúp cho hệ vi sinh vật trong đất cũng phát triển mạnh mẽ theo - Và vẫn đề thứ hai nữa bà con biết magiê là nhân của diệp lục tố, và magiê nó giúp cho xanh bền, xanh lâu của cái lá để mà giúp cho quá trình quang tổng hợp nó thuận lợi - và dĩ nhiên cái thứ ba, lưu huỳnh nó chữa trong rất là nhiều các chất axit amin cần thiết của quá trình sinh tổng hợp của cây trồng. Đặc biệt rất cần thiết cho cây họ đậu, hay là cây công nghiệp. Thí dụ cây cà phê... - Và hiện nay một nguyên tố thứ tư về trung lượng, đó là silic. Mặc dù nó không có đóng góp trong thành phần cấu tạo nên tế bào nhiều. Tuy nhiên nó là một nguyên tố có thể giúp tăng sức đề kháng, sức chống chịu cây trồng. Thứ 2 nữa nó giúp cho cái cây nó cứng và ngoài ra một số vi lượng bà con thấy để tăng đậu hoa, đậu quả, thụ tinh, thụ phấn. Thì cái bo là một nguyên tố rất là cần thiết. Thứ 2 là kẽm cũng có một cái vai trò rất là quan trọng trong vấn đề quang tổng hợp, cũng như giúp tăng sức đề kháng chống chịu lại sâu bệnh cho các đối tượng cây trồng. Và ngoài ra các yếu tố khác, mỗi thứ cần một chút thí dụ như: sắt, đồng, kẽm, mangan, molypden. Tùy theo các loại cây trồng thì các vi lượng đó đều đóng góp một vai trò nhất định trong quá trình sinh lý, sinh hóa của cây trồng. Và ở đây chúng tôi chỉ nhấn mạnh một cái điểm rằng là, bà con thứ nhất là không thể tìm kiếm tất cả các nguyên tố vi lượng để mà bón cho một loại cây trồng của chúng ta. Thì nông dân chúng ta nên dựa vào. - Thứ nhất, là nguyên tố đó nó có sẵn trong đất. Bà con nhờ vi sinh vật hoạt hóa lên để cung cấp. - Thứ hai, bà con sử dụng các loại phân hữu cơ. Đặc biệt trả lại rơm rạ cho đất. Để có thể làm một cái việc là vừa cung cấp trực tiếp, vừa cung cấp thức ăn cho vi sinh vật để tạo cái điều kiện nó sẽ chuyển hóa các vật chất khó tan khó tiêu trong môi trường đất để cung cấp cho hệ rễ của cây trồng. Thì đó là chúng tôi đánh giá rất là cái vai trò phân hữu cơ. Trong vấn đề là cung cấp các chất dinh dưỡng hoạt hóa các vi sinh vật trong đất, để giúp cho hệ rễ phát triển cân đối, điều hóa phát triển và theo nguyên tắc cây trồng khỏe mạnh. Mà cây trồng khỏe mạnh nó sẽ hấp thu dinh dưỡng và nước tốt hơn. Tăng sức đề kháng nó tốt hơn và nên được một cái năng suất chất lượng hiệu quả kinh tế nó cao hơn. Và hữu cơ là cái nơi tạo ra axit mùn, giao chất sét mùn để nó tạo nên một cái kết cấu của đất. cái kết cấu của đất đó để làm sao nó bền vững, nó không có rã rời, nó không có vỡ vụn. Để nó giữ nguyên một cái hệ để cho nó chia đều ra 3 thành phần coi như là rắn, lỏng và khí. Như chúng tôi đã nói cái kết cấu đó rất là quan trọng để giữ ẩm, giữ phân, giữ nước. Cái điều đó là điều rất là cần thiết. Một loại đất nó chết khi mà nó cứng như xi măng, hai là nó hoàn toàn là cát. Nước đưa vào trong đất đó nó trôi tuột hết nó không giữ được. Như vậy là vấn đề phải có hữu cơ để nó tạo nên một tính chất lý học, độ xốp, độ thoáng khí, giữ ẩm, giữ nước, giữ phân. Tạo nên một cái vấn đề cung cấp dinh dương một cách đều đặn và nó ở cái mức có mặt đầy đủ hết như chúng tôi đã nói. Và một vấn đề thứ ba nữa là cái nơi để hoạt động vi sinh rất là tốt. Chính vì vậy vai trò chất hữu cơ nó tạo nên một cái tính đệm rất quan trọng trong hệ rễ để giúp cho cây nó trống lại stress của nhiệt độ, của ẩm độ, hay là của những điều kiện môi trường thí dụ PH, thí dụ thay đổi quá đột ngột. Khi bà con bón một cái lượng vôi hoặc lượng phân nó lớn nhưng nếu mà đất có hữu cơ thì nó sẽ có tính đệm và hệ rễ nó sẽ thích nghi. Nếu mà không có hữu cơ nó bị sót và hệ rễ có thể bị quéo. Tóm tắt lại là hữu cơ chúng tôi cho rằng nó là nơi tổng hợp điều hòa tất cả mọi hoạt động trao đổi chất trong môi trường đất, trong môi trường rễ. Và nó là một nơi để khẳng định được hệ rễ nó phải phát triển được trong môi trường cân bằng như vậy. Và chúng tôi xin nhấn mạnh với bà con nông dân rằng là càng bón nhiều phân hóa học mà không nghĩ đến cân bằng hữu cơ thì là quan trọng nhất cái rễ cây không phát triển được và không có nơi để trao đổi chất, không có nơi để vi sinh vật phát triển và như vậy tất cả hàm lượng dinh dưỡng bà con bón vào nó thành chất độc và không có lưu giữ được, nó rửa trôi hết. Và chính vì vậy chúng tôi mới khuyến cáo rằng là cái vấn đề hữu cơ rất quan trọng trong vấn đề bón cân đối trong môi trường đất. Hiện nay thì các nhà khoa học đã tổng kết là, vi sinh vật có ích trong đất mà muốn phát triển được thì nó phải đòi hỏi một cái môi trường là nó có một hàm lượng hữu cơ nhất định và hữu cơ là thức ăn của vi sinh vật, hữu cơ là nơi trao đổi chất của các hoạt động của các sinh vật trong đó có vi sinh vật trong môi trường đất. Và một điểm nữa hữu cơ nó mang một tính đệm rất quan trọng để trống lại stress của môi trường, nhiệt độ, ẩm độ hay là của PH... Thì trong trường hợp này, vi sinh vật nó sẽ có điều kiện hữu cơ để có thể nó tồn tại phát triển trong cái điều kiện thuận lợi nhất nếu có một môi trường hữu cơ cân đối và bền vững. Hiện nay thì bà con nông dân chúng ta đã rất ý thức được là ngoài 3 nguyên tố đa lượng NPK thì gần đây nông dân chúng ta rất là chú ý đến vai trò của trung lượng và vi lượng trong vấn đề hình thành lên năng suất, chất lượng của cây trồng, và giúp cho cây trồng phát triển cân đối hài hòa. Và trong việc cung cấp các chất trung vi lượng cho cây trồng thì ở đây nó có trực tiếp từ các loại phân, trong đó có phân hữu cơ có chữa một số chất trung vi lượng nhưng mà hàm lượng ít thôi và cái phần chúng tôi cho rằng rất là quan trọng, đó là sự hoạt hóa từ chất khó tiêu, khó tan có được trong môi trường trong đất có sẵn các chất trung vi lượng này. Thì hệ vi sinh vật dưới tác động của có hợp chất hữu cơ thì phát triển mạnh mẽ lên và như vậy nó sẽ chuyển hóa từ cái chất khó tan, khó tiêu trung vi lượng trong môi trường đất để cung cấp cho hệ rễ và cho cây trồng. Như vậy là hệ thống chất hữu cơ đó đóng một vai trò rất là quan trọng vừa là trực tiếp cung cấp các chất dinh dưỡng, vừa là cung cấp qua gián tiếp thức ăn cho vi sinh vật để tăng hoạt động vi sinh vật. Để làm nhiệm vụ là hoạt hóa, phân giải các chất khó tan, khó tiêu trong môi trường đất để cung cấp cho rễ cây và hệ thống cây trồng có thể hấp thu được. .... Hiện nay ngoài cái dạng phân mà Cảnh Huy vừa giới thiệu đó. Thì trên thị trường còn có những loại phân như là phân hữu cơ đậm đặc, phân humat, humit dưới dạng phân bón qua lá. Như vậy thì nhân chương trình này nhờ PGS có thể giới thiệu thêm về đặc điểm của các loại chế phẩm này và trường hợp nào thì nhà nông có thể sử dụng được các loại chế phẩm này trong canh tác của mình ạ. Xin mời PGS. Như chúng tôi nói là cái humit hay là axit humit là nó có nguồn gốc sinh học và trong đó nó có chữa những chất là chất thí dụ như C, H, O, N như chúng ta đã nói. Trong axit humit thì bà con biết cấu tạo của nó do những cái dòng pô-li-phê-non (poly phenol?). Thì những cái dòng này gây ra sự kích thích sinh trưởng và khi thực vật mà hấp thu được những hoạt chất có bô-li-phê-non này, thì nó sẽ xảy ra một quá trình oxit hóa và trong quá trình oxit hóa đó thì nó sẽ giải phóng ra những oxy hoạt tính và nhờ đó nó sẽ đẩy mạnh quá trình trao đổi chất, đặc biệt quá trình hô hấp, rồi quá trình các sinh hoạt bình thường của các loại cây trồng. Và chính vì cái quá trình hô hấp, quang hợp. rồi quá trình trao đổi chất mạnh mẽ lên thì nó tạo lên một sức mạnh sinh học rất là lớn. Đó là nó kích thích các hoạt động của toàn bộ cây trồng. Tức là rễ, thân, lá, hoa, quả, hạt. Và đã có nhiều nghiên cứu người ta thấy rằng là sử dụng axit humit hay các dạng muối của axit humit là humat đó thì nó đã làm tăng năng suất, chất lượng và sinh khối cây trồng. Và tóm tắt lại các hoạt chất axit humit, humat nó giúp tăng năng suất, chất lượng của nông sản và tăng hiệu quả sử dụng của phân bón. Tóm tắt lại là hữu cơ, các sản phẩm hữu cơ, humit, humat nó giúp cho việc là tăng cường sức sống của cây trồng. Đặc biệt phát triển của hệ rễ, tăng cường khả năng hấp thu dinh dưỡng và nước. Qua đó nó làm cái việc hấp thu giảm sự thất thoát của phân bón, cái hiệu quả kinh tế cuối cùng, năng suất, chất lượng hiệu quả và mẫu mã của sản phẩm cây trồng của chúng ta trong khi chúng ta giảm bớt phân hóa học, giảm bớt thuốc hóa học, hiệu quả kinh tế nó tăng nhưng mà chất lượng, đặc biệt nó sẽ tăng mà rất là tốt trong cái điều kiện hiện nay thị trường Việt Nam muốn hội nhập với quốc tế thì rất là cần cạnh tranh về hiệu quả kinh tế, về chất lượng, mẫu mã, nông sản phẩm của Việt Nam chúng ta VTV- Cần Thơ 1