Chuyển đổi cây trồng mùa khô hạn, nhiều nông dân trúng đậm

Dân trí - Những ngày qua, trong khi nhiều nông dân ở các địa phương của tỉnh Sóc Trăng đang đứng ngồi không yên khi hàng ngàn ha lúa, mía bị thiệt hại bởi hạn, mặn thì nhiều hộ nông dân khác lại phấn khởi bởi sự thành công trong chuyển đổi cơ cấu sản xuất các loại hoa màu khác trong cái nắng hạn gay gắt này. Trò chuyện với PV, ông Châu Văn Chuyển - Bí thư Huyện ủy Châu Thành cho biết, trong đợt hạn, mặn vừa qua, huyện Châu Thành bị thiệt hại 2.378 ha cây trồng, tập trung nhiều nhất ở xã Phú Tân và An Hiệp. Nguyên nhân là dù ngành nông nghiệp đã khuyến cáo bà con không nên xuống giống lúa vụ 3 nhưng bà con vẫn xuống, bây giờ gặp hạn, mặn nên thiệt hại rất lớn.
Anh Điền Vũ Lan ở xã An Ninh với ruộng dưa của gia đình.
Anh Điền Vũ Lan ở xã An Ninh với ruộng dưa của gia đình.
Trong khi đó, ở xã An Ninh, nhiều hộ nông dân theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp, không xuống giống cho lúa vụ Xuân - Hè mà chuyển sang xuống giống màu như bắp cải, ớt,…và nhiều nhất là dưa hấu. Hiện tại, vụ dưa hấu của bà con đã bước đầu cho hiệu quả cao, thu nhập của người nông dân tăng cao, lời hơn so với làm lúa. Anh Điền Vũ Lan (ngụ ấp Xà Lan, xã An Ninh) cho biết: “Mấy năm nay, cán bộ khuyến nông khuyến cáo không nên xuống giống lúa vụ 3 vì nguy cơ thiệt hại cao. Vì vậy, nhiều hộ nông dân chúng tôi đã mạnh dạn chuyển sang xuống giống màu, nhất là dưa hấu. Vụ dưa hấu năm nay đã thành công, bà con lời nhiều, ai cũng phấn khởi”. Theo anh Lan, một công (khoảng 1.000m2) trồng dưa hấu, sau 3 tháng đã cho thu hoạch với năng suất bình quân khoảng từ 3- 3,5 tấn. Chi phí đầu tư một công hết 5 triệu đồng. Với giá bán hiện nay là 5.000 đồng/kg thì mỗi công bà con lời khoảng từ 10- 12,5 triệu đồng. Trong khi đó, làm lúa chính vụ, nếu trúng mùa được giá thì lời khoảng 2 triệu đồng/công. Còn năm nay, nhiều hộ làm lúa mất trắng. Anh Điền Vũ Lan cho biết, gia đình anh trồng 2.000m2 dưa hấu gần thu hoạch và hiện thương lái đã đặt cọc với giá 5.000 đồng/kg. Ông Thái Thành - Phó Chủ tịch UBND xã An Ninh, cho biết, sau khi thu hoạch xong 2 vụ lúa Hè - Thu và Đông -Xuân sớm, bà con không làm lúa vụ 3 mà chuyển sang trồng màu, trong đó chủ lực là dưa hấu. Toàn xã hiện nay theo thống kê chưa đầy đủ thì có khoảng 150 hộ trồng dưa hấu với diện tích 60 ha. Nhiều hộ đã thu hoạch và với giá bán như hiện nay, nhà nông lời hàng trăm triệu đồng/ha. So với làm lúa lời gấp 4 lần, thời gian trồng dưa hấu chỉ 60 - 63 ngày, còn làm lúa phải từ 90 - 105 ngày.
Mua bán dưa hấu ở huyện Mỹ Tú.
Mua bán dưa hấu ở huyện Mỹ Tú.
Còn ở huyện Mỹ Tú, nông dân hạn chế gieo sạ lúa vụ 3, thay vào đó là trồng màu xuống ruộng, cách làm này cho hiệu quả rất khả quan. Ở Tổ hợp tác lúa - màu ấp Mỹ Lợi A (thị trấn Huỳnh Hữu Nghĩa, huyện Mỹ Tú) có 28 ha với 22 hộ tham gia, sản xuất cho hiệu quả cao hơn trồng lúa từ 3 đến 4 lần. Với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay, đây là mô hình chuyển đổi cơ cấu mùa vụ rất phù hợp và cho hiệu quả kinh tế khá ổn định đối với nông dân. Hiện nay nhiều hộ nông dân ở thị trấn Huỳnh Hữu Nghĩa, xã Hưng Phú và Phú Mỹ,… đã áp dụng mô hình trồng màu xuống ruộng theo cơ cấu một vụ lúa, một vụ màu, chủ yếu là ớt sừng vàng, các loại rau củ và dưa hấu, cho thu hoạch và lợi nhuận gấp 2- 3 lần so với trồng lúa, vừa giúp cải tạo được đất, tránh sâu bệnh trong sản xuất lúa vụ kế tiếp.

Thu hoạch dưa hấu ở xã Phú Mỹ.
Thu hoạch dưa hấu ở xã Phú Mỹ.
Ông Trần Cam (ngụ xã Phú Mỹ) cho biết: “Nhiều năm nay, nông dân chúng tôi thực hiện đúng theo khuyến cáo của chính quyền địa phương là không xuống giống lúa vụ 3 mà chuyển sang trồng màu cho thu nhập cao, hạn chế được rủi ro. Sau khi gặt lúa xong, bà con trồng các loại rau củ như bắp cải, ớt, đậu,… và sau đó tiến hành làm vụ dưa hấu. Thu hoạch dưa xong là tới mùa mưa thì chuyển sang làm lúa. Vụ dưa hấu năm nay thắng lợi to, năm nay bà con chuẩn bị đón Tết cổ truyền của đồng bào Khmer vui lắm”.
Chăm sóc ruộng dưa ở xã Lâm Kết, thị xã Ngã Năm.
Chăm sóc ruộng dưa ở xã Lâm Kết, thị xã Ngã Năm.
Còn ở thị xã Ngã Năm, nông dân đã mạnh dạn chuyển diện tích đất ruộng sang trồng màu. Trong điều kiện nắng nóng và xâm nhập mặn hiện nay thì mô hình này được xem là một trong những giải pháp hiệu quả. Ông Võ Văn Hiệp (ở khóm Vĩnh Mỹ, phường 3) cho biết: “Làm lúa vụ Xuân - Hè có nhiều rủi ro hơn so với trồng màu như thiếu nước, sâu bệnh nhiều, chi phí đầu tư tăng cao, nên tôi trồng màu đầu tư không cao nhưng lại cho thu nhập cao hơn trồng lúa. Tính ra màu có thể cho thu nhập gần 10 triệu đồng”. Nhiều nhà nông ở thị xã Ngã Năm trồng màu xuống ruộng theo cơ cấu sản xuất luân canh, chủ yếu là trồng bắp, ớt và các loại rau củ. Theo bà con, trồng màu vụ Hè - Thu là thích hợp vì lượng nước tưới vừa phải, mau cho thu hoạch, lợi nhuận lại cao hơn trồng lúa, giúp cải tạo đất, giảm sâu bệnh cho vụ lúa tới.
Dưa hấu xanh tươi giữa mùa khô hạn ở thị xã Ngã Năm.
Dưa hấu xanh tươi giữa mùa khô hạn ở thị xã Ngã Năm.
Trong khi đó, ở xã Lâm Kiết (huyện Thạnh Trị), hàng chục ha dưa hấu chỉ còn khoảng 1 tuần nữa là thu hoạch với niềm vui khôn tả bởi năm nay dưa trúng mùa, được giá. Ông Thạch Phol (ấp Kiết Lợi, xã Lâm Kiết) phấn khởi nói: “Gia đình tôi làm 3.000m2 dưa hấu, khoảng 1 tuần nữa là thu hoạch. Vụ dưa này thắng lợi rồi. Theo ước tính, dưa của tôi sẽ cho khoảng 12 tấn trái, thương lái đã đặt mua với giá từ 4.400 đồng - 4.700 đồng thì chắc chắn với ruộng dưa này, gia đình tôi sẽ lời khoảng trên 30 triệu đồng chỉ sau 2 tháng chăm sóc. So với trồng lúa lời nhiều hơn”. Cao Xuân Lương

Thông tin sản phẩm

gamsorb CHẾ PHẨM GIỮ ẨM GAM-SORB (chất chống hạn gam sorb) Công dụng:
  • Tiết kiệm nước tưới: giảm được 30 – 50 % số lần tưới hoặc lượng nước tưới và điều hòa độ ẩm trong đất.
  • Bổ sung dinh dưỡng cho cây, đặc biệt là Kali (~19%) vào thời kỳ trổ bông, tạo quả …
  • Khi được được phối trộn với các loại phân bón khác thì tăng được hiệu suất sử dụng và tiết kiệm một lượng phân bón đáng kể, vì GAM-Sorb có khả năng hấp thu và thải chậm phân bón.
  • Làm tăng độ nảy mầm và giảm tỷ lệ hư hại của hạt giống, cây giống, hom giống.
  • Có nguồn gốc từ tinh bột nên khi phân hủy sẽ tạo chất mùn, làm tơi xốp đất, tăng quá trình trao đổi khí trong đất, giúp rễ cây phát triển tốt, hoàn toàn thân thiện với môi trường.
  • Giúp người nông dân giảm công sức lao động
  • Giúp tăng năng suất và chất lượng nông sản.
  • Làm giảm hiện tượng xói mòn của đất trong quá trình tưới nước.
  • Ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh lây lan vào cây trồng qua việc tưới nước.

STT

CHỈ TIÊU

ĐV tính

Mức chất lượng

Phương pháp thử

01

K2O

%

19

TCVN 5815:2001

02

Khối lượng giảm trong đất Sau 9 tháng

%

85

Cân tỷ trọng

03

Tỷ lệ tinh bột sắn/poly

( Axit Acrylic )

1/1

04

Độ trương trong nước loại Ion

g/g

200

Cân thể tích

05

Kích thước hạt

mm

0,3-0,7 và 1-3

06

pH tại độ trương

6,8-7

Máy đo pH

Xuất xứ

  • Năm 2002, ứng dụng công nghệ sản xuất vật liệu siêu hấp thụ nước của Mỹ trên cơ sở sử dụng các phương tiện và thiết bị của Việt Nam.
  • Năm 2004, sản xuất thử thành công và tiến hành sử dụng khảo nghiệm tại Trung tâm CGTB Kỹ thuật – Viện KHKT Nông nghiệp Miền Nam.
  • Năm 2006, được Bộ Nông nghiệp & PTNT cấp phép số 1247 QĐ/BNN-KHCN ngày 28/4/2006 về Giải pháp kỹ thuật mới và số 55/2006/QĐ-BNN ngày 24/7/2006 Bổ sung danh mục phân bón được phép sàn xuất và sử dụng tại Việt Nam.
  • Công bố chất lượng số TCCS : VINAGAMMA HCM 01/08

Tiêu chuẩn kỹ thuật

  • Thành phần: Tinh bột, Polyacrylate, K2O
  • Độ hấp thu nước (lần): ~200
  • Độ ẩm (%): ~10
  • pH (tại độ trương 100g/g): 6.8 – 7.0
  • Hàm lượng K2O (%): ~19
  • Thời gian phân hủy trong đất: từ 9 – 12 tháng

Cơ chế hoạt động

  • Khi gặp nước thì trương nở ngậm nước, sau đó nhả chậm cho cây hấp thụ, giúp điều hòa độ ẩm của đất.
  • Là Polyme sinh học nên có thể phân hủy hoàn toàn trong đất tạo mùn bổ sung cơ lý cho đất.
  • Không có xung đột với các loại phân khác. Sử dụng hiệu quả nhất với phân hữu cơ, vi sinh.

Hiệu quả

  • Tiết kiệm nước tưới: giảm được 30 – 50 % số lần tưới hoặc lượng nước tưới và điều hòa độ ẩm trong đất.
  • Bổ sung dinh dưỡng cho cây, đặc biệt là Kali (~19%) vào thời kỳ trổ bông, tạo quả …
  • Khi được được phối trộn với các loại phân bón khác thì tăng được hiệu suất sử dụng và tiết kiệm một lượng phân bón đáng kể, vì GAM-Sorb có khả năng hấp thu và thải chậm phân bón.
  • Làm tăng độ nảy mầm và giảm tỷ lệ tử vong của hạt giống, cây giống, hom giống.
  • Có nguồn gốc từ tinh bột nên khi phân hủy sẽ tạo chất mùn, làm tơi xốp đất, tăng quá trình trao đổi khí trong đất, giúp rễ cây phát triển tốt, hoàn toàn thân thiện với môi trường.
  • Giúp người nông dân giảm công sức lao động.
  • Giúp tăng năng suất và chất lượng nông sản.
  • Làm giảm hiện tượng xói mòn của đất trong quá trình tưới nước.
  • Ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh lây lan vào cây trồng qua việc tưới nước.
  • Phá váng đất khi tưới bồn, phân hủy hết thành mùn tạo độ tơi xốp cho đất giúp cây trồng trao đổi khí tốt hơn.

Nguyên tắc sử dụng

  • Tùy tình hình thổ nhưỡng để có liều lượng sử dụng thích hợp (Trung bình từ 45 – 60 kg/ha).
  • Có thể sử dụng cho mọi loại cây trồng và các biện pháp canh tác.
  • Sử dụng chung với các loại phân khác. Hiệu quả cao khi sử dụng chung với các loại phân hữu cơ, vi sinh.
  • Nên chôn lấp hoặc phủ kín, tránh tác động trực tiếp của ánh sáng mặt trời. Độ sâu thích hợp cho từng loại cây, trung bình từ 10 – 30 cm.
Liên hệ mua CHẾ PHẨM GIỮ ẨM GAM-SORB (chất chống hạn gam sorb) nong-trang-xanh-1 CÔNG TY CP TƯ VẤN ĐẦU TƯ XNK NÔNG TRANG XANH GREENFARM  IMPORT  EXPORT INVESTMENT CONSULTANT JOINT STOCK COMPANY Tên công ty viết tắt: GREENFARM JSC Chất giữ ẩm trong nông nghiệp: xu thế tất yếu   (chất chống hạn gam sorb)

Xu hướng sáng chế và ứng dụng chất giữ ẩm phổ biến trong nhiều lĩnh vực như y tế, công nghiệp, bảo quản thực phẩm, vật liệu xây dựng,… đặc biệt là trong nông nghiệp.

Chất giữ ẩm trong nông nghiệp

Chất giữ ẩm là loại vật liệu hút, giữ nước được dùng trong nhiều lĩnh vực như y tế, chăm sóc sức khỏe, nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, xử lý nước, khai khoáng… Trước đây những chất hút nước thường có thành phần chủ yếu là xenlulo và sợi chẳng hạn như than bùn, bã mía, xơ dừa, cao lanh, v.v. .., và chỉ có khả năng giữ nước khoảng 20 lần trọng lượng của chúng. Bài viết này đề cập đến polymer siêu hấp thụ nước (SAP- Super Absorbent Polymers), là một loại chất giữ ấm phổ biến hiện nay, có thể hút và giữ một khối lượng dung dịch cực lớn (có thể gấp 400-500 lần) so với khối lượng của nó. Không chỉ có khả năng hấp thụ nước rất mạnh, SAP còn hấp thụ được nước muối sinh lý, nước tiểu, máu và các loại dung dịch khác nên được sử dụng trong nhiều lĩnh vực như sản phẩm chăm sóc vệ sinh, phụ gia chống thấm trong xây dựng, nước hoa khô, đệm chống thấm, tác nhân làm đặc… Sản phẩm SAP thương mại hóa đầu tiên trên thị trường vào những năm 1970 thuộc lĩnh vực chăm sóc cá nhân.

Đối với SAP sử dụng trong nông nghiệp, đầu những năm 1960, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA – United States Department of Agriculture) đã tiến hành những nghiên cứu về vật liệu giúp tăng khả năng lưu trữ nước trong đất trồng bằng cách kết mạch polymer acrylonitrile trên sườn của phân tử tinh bột. Sau đó, USDA chuyển giao bí quyết công nghệ này cho các công ty để họ phát triển sâu hơn và đã tạo ra rất nhiều sản phẩm chất giữ ẩm khác nhau.

Ngày nay, SAP được sử dụng nhiều trong nông nghiệp để giữ ẩm và cải tạo đất, vận chuyển cây trồng đi xa, kết hợp với phân bón và phụ gia để canh tác trong chậu. Với khả năng giữ được một lượng nước lớn, hút và nhả nước nhiều lần, SAP có ý nghĩa quan trọng trong việc đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp, chống hạn cho cây trồng, giữ ổn định sinh thái đất và đối phó với biến đổi khí hậu.

Tình hình sản xuất và ứng dụng chất giữ ẩm để nâng cao hiệu quả phân bón và tăng khả năng chống hạn cho cây trồng trên thế giới và Việt Nam nổi bật ba xu hướng chính: nghiên cứu sản xuất các vật liệu ổn định đất, giữ ẩm với các thành phần như hợp chất tự nhiên (cenlulose,..), polymer, polyacrylate, vinyl polymer…; ứng dụng chất giữ ẩm phục vụ canh tác, trồng trọt và hướng nghiên cứu kết hợp phân bón và chất giữ ẩm.

Sáng chế chất giữ ẩm phục vụ sản xuất nông nghiệp trên thế giới Dựa trên tư liệu sáng chế (SC) tiếp cận được, chất giữ ẩm phục vụ cho nông nghiệp có SC đầu tiên đăng ký tại Mỹ năm 1974, số US3953191: Chất cải tạo đất có khả năng hấp thụ và giữ nước. Đến nay, trên thế giới có hơn 300 SC đăng ký về lĩnh vực này. Trong đó, giai đoạn từ năm 2000-2012 có 244 SC, gấp 3 lần số lượng SC giai đoạn trước đó. Đặc biệt trong những năm gần đây, vấn đề biến đổi khí hậu, hạn cục bộ được quan tâm nhiều trên thế giới nên các nghiên cứu về tiết kiệm nước canh tác, cải tạo đất trồng khô hạn cũng thể hiện trong số liệu đăng ký SC về chất giữ ẩm với hai “đỉnh” vào năm 2004 (39 SC) và 2012 (44 SC). Tình hình đăng ký sáng chế về chất giữ ẩm trên thế giới Nguồn: WIPS. Hiện nay, các SC về chất giữ ẩm phục vụ sản xuất nông nghiệp được đăng ký nhiều ở các quốc gia (Trung Quốc, Nhật, Hàn Quốc, Mỹ, Nam Phi, New Zealand, Mexico, Israel, Úc ) và hai tổ chức: WO (Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới), EP (Cơ quan Sáng chế châu Âu). Thập niên 70-80, SC về chất giữ ẩm chỉ mới được đăng ký ở Mỹ và Nhật. Thập niên 90, SC về chất giữ ẩm được đăng ký thêm ở các nước Trung Quốc, Israel và New Zealand nhưng số lượng SC tập trung chủ yếu ở Nhật. Từ năm 2000 cho đến nay, các SC về chất giữ ẩm tập trung đăng ký chủ yếu ở châu Á: Trung Quốc (172 SC) chiếm khoảng 70% tổng số SC giai đoạn này, Nhật Bản (35 SC) và Hàn Quốc (19 SC). Tình hình đăng ký sáng chế về chất giữ ẩm ở Trung Quốc (CN), Nhật (JP) và Hàn Quốc (KR). Nguồn: WIPS. Phân tích theo bảng phân loại SC quốc tế (IPC – International Patent Classification) cho thấy những nghiên cứu về chất giữ ẩm thiên về vật liệu ổn định đất, đặc biệt là chất giữ ẩm với các thành phần từ hợp chất tự nhiên (cenlulose,..); tiền polymer, polyacrylate, polymethacrylate, vinyl polymer và đặc biệt là những nghiên cứu sản xuất phân bón kết hợp với chất giữ ẩm để tăng hiệu quả sử dụng. Hướng nghiên cứu chất giữ ẩm trong nông nghiệp theo IPC Nguồn: WIPS. Trung Quốc có nhiều SC đăng ký, tập trung các nghiên cứu sản xuất phân bón kết kợp với chất giữ ẩm, chiếm 49% tổng SC về chất giữ ẩm. Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ có nhiều SC về ứng dụng chất giữ ẩm phục vụ canh tác, trồng trọt. Nhật Bản có lượng SC về ứng dụng chất giữ ẩm phục vụ canh tác chiếm 54% trên tổng SC về chất giữ ẩm của họ; đối với Hàn Quốc thì tỷ lệ này là 47% và Mỹ là 50%. Xu hướng đăng ký sáng chế chất giữ ẩm tại một số nước Nguồn: WIPS. Nghiên cứu và ứng dụng chất giữ ẩm trong nông nghiệp tại Việt Nam

Từ lâu nước ta đã có nhiều nghiên cứu chế tạo chất giữ ẩm và được ứng dụng hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp. Một số kết quả như:

– Bốn loại vật liệu có khả năng giữ ẩm cao gồm vật liệu PA tổng hợp từ nguyên liệu bã mía có khả năng hút nước cao gấp 490 lần, cấu trúc bền từ 120 – 140 ngày; vật liệu polyacrylat AA có thể hút nước cao gấp 750 lần; vật liệu Copolymer PVA-PA có thể hút nước cao gấp 506 lần; vật liệu tinh bột PA có thể hút nước cao gấp 501 lần đã được nghiên cứu và chế tạo tại TP. HCM, đề tài do Sở Khoa học và Công nghệ TP. HCM quản lý.

– AMS-1 là sản phẩm gel giữ nước từ quá trình đồng trùng hợp ghép acide acrylic với tinh bột đã được biến tính, do Viện Hóa học thuộc Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia nghiên cứu và chế biến được Bộ Khoa học Công nghệ Việt Nam công nhận là một tiến bộ kỹ thuật và được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lựa chọn ứng dụng vào trồng trọt. AMS-1 là một polyme siêu thấm, có khả năng trương nở và trữ nước cho cây trồng. Ước tính sau một trận mưa, đất bổ sung AMS-1 có thể giữ nước lâu hơn 10 – 15 ngày so với đất không chứa AMS-1. AMS-1 có khả năng hút 400 – 420g nước/ 1g chất khô và có khả năng trương nở gấp 400 lần khối lượng ban đầu nên còn có tác dụng cải tạo đất thịt, đất sét, giúp cho việc thoát, lưu thông và giữ nước hợp lý. AMS-1 phát huy hiệu quả tốt nhất trên những vùng canh tác phải dùng nhiều nước tưới như đất trồng cà phê, bông, đất cát, đồi núi thiếu thảm phủ thực vật, nó có khả năng giữ nước trong 2 năm và tự phân hủy sinh học sau 3 – 4 năm nên không gây hại môi trường.

– Vật liệu giữ nước được tổng hợp từ nguyên liệu bã mía và mùn cưa nghiền cơ học thành dạng bột, có khả năng hút nước cao, có thể giữ được 120 – 140 ngày mới phân hủy cấu trúc. Bã vật liệu sau khi phân hủy không độc hại, không ảnh hưởng xấu đến chất lượng của đất, do Viện Công nghệ Hóa học nghiên cứu và chế tạo thành công.

– Chất giữ ẩm “CH” do Viện Khoa học Vật liệu ứng dụng, TP. HCM tổng hợp bước đầu trên cơ sở các chất nền gồm acid acrylic, tinh bột, chất tạo liên kết ngang DEG-DAA và chất khơi mào tạo thành sản phẩm hút giữ nước với khối lượng từ 200 – 600 lần vật liệu nền để cung cấp nước từ từ cho cây trồng. Tuy nhiên sản phẩm nhanh phân hủy nên chỉ ứng dụng chống hạn cho cây trồng ngắn ngày.

 ANH THY TTKHCN HCM
Thu tiền tỷ nhờ “ép” cam, quýt ra trái vụ
 Thu tiền tỷ nhờ “ép” cam, quýt ra trái vụ Dân trí – Từng bị gia đình phản đối vì phá 2 ha cà phê đang tuổi kinh doanh nhưng bà Yến vẫn “cả gan làm li...
Cách sử dụng dầu ăn có lợi cho sức khỏe nhất
Cách sử dụng dầu ăn có lợi cho sức khỏe nhất Mỗi gia đình nên có 2 loại dầu, gồm dầu cung cấp axit béo như olive dùng trộn và dầu dừa, dầu phộng để ch...